Inkluzywne upamiętnienie dwóch żydowskich dziewczynek w Przegalinach Małych

Program wydarzenia

14 maja 2025 roku Fundacja Zapomniane zorganizowała w Przegalinach Małych (gmina Komarówka Podlaska) wydarzenie upamiętniające dwie żydowskie dziewczynki zamordowane podczas Zagłady i pochowane w pobliskim lesie. Miejsce ich spoczynku zostało oznaczone przez Fundację w 2021 roku symboliczną drewnianą macewą. Od tamtej pory stało się ono przestrzenią nieformalnej pamięci, którą z troską opiekują się członkowie lokalnej społeczności.

Wydarzenie rozpoczęło się w Świetlicy Wiejskiej, gdzie przedstawiciele Fundacji opowiedzieli o kontekście historycznym egzekucji i o tym, jak udało się odnaleźć miejsce pochówku. W spotkaniu udział wzięli mieszkańcy wsi i okolicznych miejscowości, przedstawiciele władz lokalnych, członkowie lokalnych organizacji obywatelskich oraz zaproszeni goście – w tym dwie żydowskie artystki z Niemiec.

Jednym z centralnych momentów uroczystości była wspólna, artystyczna akcja upamiętniająca prowadzona przez Atalyę Laufer – żydowską artystkę z Berlina, której rodzina również ucierpiała w czasie Zagłady. Uczestnicy wydarzenia zawieszali na drzewach wokół grobu czerwone papierowe listki, przygotowane wcześniej podczas warsztatów z lokalną społecznością. Gest ten symbolicznie przekształcił leśne miejsce pochówku w przestrzeń wspólnej refleksji i pamięci.

Wydarzenie to stanowi przykład innowacyjnej, angażującej społeczność lokalną praktyki pamięci, łączącej badania historyczne, lokalne historie ustne, sztukę partycypacyjną i oddolną współpracę. Pokazało, w jaki sposób praktyki artystyczne i upamiętniające mogą być wykorzystywane do aktywowania zmarginalizowanych historii i łączenia lokalnych społeczności.

📸Filip Szulc